PARGASOR'UN TARİHÇESİ
Alan, Kalkanlı Köyünün Kuzeybatısında, Pargasor Şelalesinin Doğusundadır. Kireç taşı oyularak meydana getirilmiş, dört mekân ile yarım bırakılmış bir mekândan oluşmaktadır. Mekânların tavanı tonoz şeklinde oyulmuş, kemerli kısımlara ve kör-açık nişlere yer verilmiştir. Bazı mekânlarda tavanda havalandırma boşluğu ve ışıklandırma için dışarıdan içeri doğru genişleyen pencereler vardır. Giriş kapıları ve pencereler genelde kare formdadır. Mekânların iç kısımlarıyla dış kısımlarında herhangi bir süsleme öğesi, yazı, dini işaret veya resim görülmemiştir.
GENEL TANIM: Pargasor Kaya Yerleşim Alanı; Kalkanlı Köyü, yerleşim alanının kuş uçumu yaklaşık 2 km kuzey batısında, Gürükçeşme Mevkii, Pargasor Şelalesinin doğu bitişiğinde yer almaktadır. Alanın güneyinde kuzey-güney akara sahip dere yatağı, kuzeyinde Pargasor Şelalesi yer alırken, doğusunda ve batısında ise eğimli arazilerle çevrilidir.
Pargasor Kaya Yerleşim Alanı; Pargasor Şelalesinin doğu bitişiğinde kireç taşı oyularak oluşturulmuş dört mekân ve bir de yarım bırakılmış başka bir mekândan meydana gelmektedir. Zeminde birbirine bitişik şekilde yapılmış iki bağımsız mekân ve yarım bırakılmış 3 üncü mekân yer almaktadır. Zemindeki mekânların yaklaşık 15 m kuzeybatı yönünde ve yerden 20-25 m yüksekte birbirinden bağımsız iki mekân yer almaktadır. Mekânların iç kısımlarıyla dış kısımlarında herhangi bir süsleme öğesi, yazı, dini işaret veya resim görülmemiştir.
I.nolu mekân: Kayalık alanın doğu ucunda yer almaktadır. Kireç taşı mükemmel şekilde oyularak tonoz görünümlü bir mekân oluşturulmuştur. Mekânın duvarları kireçle sıvanmış olsa da zamanla yer yer dökülmüştür. Mekânın doğu duvarı kaçak kazı yapanlar tarafından tahrip edilmiş ve yaklaşık 50x50 ebatlarında bir çukur açılmıştır. Mekân 5.70 m uzunluğunda, 2.80 m genişliğinde ve 4.10 m yüksekliğe sahiptir. Mekân içinde ikinci bir oda havası oluşturmak için kaya oyularak kemerli bir kısım yapılmıştır.
Kemerli kısım 1.90 metre genişliğinde, 3.75 metre yüksekliğindedir. Kemerin duvar kalınlığı 20 cm'dir. Mekânın batı duvarı oyularak yapılan kör niş 53x57 cm ebatlarında, 28cm duvar kalınlığındadır. Mekânın kuzey duvarında batı duvarında olduğu gibi ana kaya oyularak 54x60 cm ebatlarında üçgen şeklinde ikinci bir niş yapılmıştır. Bu nişin havalandırma amaçlı olduğunu düşünmekteyiz. Mekânın güney duvarında 45x94 cm ebatlarında ve 34 cm duvar kalınlığında bir pencere bulunur. Mekânın girişi güney duvarında ana kaya oyularak yapılmış dikdörtgen formda olduğunu düşündüğümüz bir yapıda olup, giriş kısmı 2.20 m yüksekliğinde 80 cm genişliğindedir. Kapı ve duvarda kaçak kazılar sonucunda oluşmuş büyük tahribatlar mevcuttur.
2.noIu mekân: l. nolu mekânın batı bitişiğinde ana kaya oyularak yapılmıştır. Mekân tek gözlü olarak yapılmış olsa da l. nolu mekândaki gibi iki bölüm havası verilmeye çalışılmıştır. Giriş kısmı kare formda (tavanı düz şekilde) yapılmış ancak doğu yönünde oda içinde kemerli kısım yapılarak tavan yarım kubbeli şekil almıştır. Mekân 4.30 m uzunluğunda, 2.07 m genişliğinde ve 2.30 m yüksekliğindedir. Kemerin açıklığının yerden yüksekliği 2.30 m. genişliği dış duvar 2.07 iç duvar 1.46 m olarak ölçülmüştür. Kemerli kısımdan doğu duvarına kadar tonozlu kısım 1.71 m derinliğe sahiptir. Tonozlu kısmın doğu duvarının tabanından yükselen 56x100 cm ebatlarında bir çıkıntıya yer verilmiştir. Bu çıkıntının dinsel amaçlı olduğu kanaatindeyiz.
Mekânın güney duvarında bulunan pencere 40x50 cm ebatlarında olup 55 cm derinliğe sahiptir. Pencere kare yapıya sahip olup, dıştan içe doğru genişleyerek içeriye daha fazla ışın girmesi düşünülmüştür. Mekânın kuzey duvarında 50x34 cm ebatlarında, 24 cm derinliğe sahip kör nişi vardır. Bu odanın içi kireçle sıvanmış sıvalarında yer yer dökülmeler görülmektedir. Mekânın giriş kapısı l. nolu mekân ile benzerdir ve kaçak kazılarla tahrip olmuştur. Ayrıca mekânın tavanında havalandırma boşluğu bırakılmıştır.
3.nolu mekân: Bu mekân 1-2 nolu oda gibi ana kaya oyularak yapılmaya çalışılmıştır. Konum olarak 2. nolu mekânın batı bitişiğinde yer almaktadır. Bu mekân tamamlanamamıştır. Mekân 2.70 m genişliğe 2.30 m yüksekliğe sahiptir.
4 ve 5 nolu mekânlar: Yerden yaklaşık 20-25 metre yükseklikte ana kaya oyularak yapılmıştır. Bahse konu alanların giriş kısımları kare planlı olu aklaşık 2.20x2.20 m ebatlarındadır.